www.nicnieumiem.fora.pl

Nieuk

2012-06-07
1
Układ krwionośny
Lab_7
Na układ krwionośny składają się:
• serce - narząd regularnie pompujący krew,
• naczynia krwionośne – transportujące pompowaną krew, wśród
których wyróżnia się:
– tętnice - grubościenne naczynia transportujące krew pod dużym
ciśnieniem z serca do tkanek,
– naczynia włosowate – rozproszona sieć komunikujących się cieniutkich
kapilar, przez ścianę których odbywa się wymiana substancji między
krwią a otaczającymi tkankami,
– żyły - naczynia tworzące pojemnościowy, niskociśnieniowy układ,
prowadzące krew z tkanek do serca.
• Zasadniczą czynnością układu krążenia jest rozprowadzanie w
organizmie krwi, a więc elementów morfotycznych, tlenu,
substancji odżywczych, składników mineralnych, wody, hormonów,
oraz odprowadzanie metabolitów z tkanek. Układ krążenia odgrywa
więc istotną rolę w szeroko pojętej homeostazie ustroju.
2012-06-07
2
SERCE (cor, kardia, cardia)
Budowa anatomiczna
• Serce jest centralnym narządem, który za pośrednictwem rytmicznych
skurczów bezustannie pompuje krew przez sieć naczyń krwionośnych.
• U osobników dojrzałych składa się ono z czterech jam, na które składają się:
– przedsionek prawy (atrium dextrum),
– przedsionek lewy (atrium sinistrum),
– komora prawa (ventriculus dexter) oraz
– komora lewa (ventriculus sinister)
• oba przedsionki są odseparowane przez przegrodę międzyprzedsionkową
(septum interatriale),
• a obie komory przez przegrodę międzykomorową (septum
interventriculare).
• Komora i przedsionek tej samej strony nawiązują ze sobą łączność za
pośrednictwem stosunkowo szerokiego ujścia przedsionkowo-komorowego
prawego oraz ujścia przedsionkowo-komorowego lewego.
• Serce składa się jak gdyby z dwóch pomp mięśniowych, które po zespoleniu
ze sobą tworzą jeden narząd.
Wymiary i położenie serca
• Wymiary serca różnią się znacznie
pomiędzy poszczególnymi gatunkami oraz
wykazują znaczne różnice
międzyosobnicze.
• ogólnie można przyjąć zasadę, ze jest ono
względnie większe u małych gatunków oraz
u osobników mniejszych. Może także
ulegać wyraźnemu przerostowi podczas
długotrwałego intensywnego treningu.
• Można przyjąć, że stanowi ono około 0,75%
masy ciała, przy czym nieco mniej u
zwierząt o spokojnym trybie życia i
znacznie więcej u osobników
wysportowanych, jak np. konie pełnej krwi
i charty wyścigowe.
• Budowa, kształt oraz ogólne położenie
serca są podobne u wszystkich gatunków
ssaków. Różnice w topografii mają
znaczenie praktyczne, ponieważ istotnie
wpływają one np. na metody używane
podczas badania klinicznego oraz na
interpretację jego wyników.
2012-06-07
3
• Serce prawe otrzymuje krew odtlenowaną i
wyrzuca ją do pnia płucnego (truncus
pulmonalis), za pośrednictwem którego płynie
ona do płuc w celu jej utlenowania.
• Serce lewe otrzymuje krew utlenowaną w
płucach za pośrednictwem żż. płucnych (vv.
pulmonales) i wyrzuca ją do aorty, za
pośrednictwem której jest ona dostarczana do
różnych tkanek i narządów organizmu.
Schemat krążenia ogólnego (dużego) i
płucnego (małego).
1 - komora lewa,
2 - aorta (t. główna),
3 - naczynia włosowate głowy, szyi i kończyn
piersiowych,
4 - aorta brzuszna,
5 - wątroba,
6 - naczynia włosowate jelita,
7 - ż. wrotna,
8 – naczynia włosowate nerek,
9 - naczynia włosowate tylnych części ciała,
10 - ż. główna doogonowa,
11 - z. główna doczaszkowa,
12 - komora prawa,
13 - pień płucny,
14 - naczynia włosowate płuc,
15 – żż. płucne,
16 – żż. wątrobowe.
Topografia serca
• Ma ono stożkowaty kształt, a jego położenie w
klatce piersiowej jest asymetryczne. Większa
bowiem jego część (około 60%) znajduje się po
stronie lewej w stosunku do płaszczyzny
pośrodkowej.
• Podstawa serca (basis cordis) jest skierowana
dogrzbietowo i osiąga płaszczyznę poziomą
przechodzącą w połowie wysokości pierwszego
żebra. U niektórych gatunków jak np. u psa, jest
ono w różnym stopniu pochylone w kierunku
doczaszkowo-dogrzbietowym.
• Koniuszek serca (apex cordis) jest zlokalizowany w
pobliżu mostka i rzutuje się na szóstą chrząstkę
żebrową.
• Oś długa tego narządu, która łączy środek podstawy
serca z jego koniuszkiem, biegnie zatem skośnie w
kierunku dobrzuszno-doogonowym z pewnym
odchyleniem na stronę lewą wynikającym z jego
asymetrycznego położenia. Rzutowanie serca na
ścianę klatki piersiowej zawiera się pomiędzy
trzecim a szóstym żebrem i z tego powodu większa
część sylwetki narządu jest zakryta przez kończynę
piersiową, zwłaszcza u dużych zwierząt.
2012-06-07
4
OGÓLNA BUDOWA SERCA
• Podstawę serca tworzą cienkościenne przedsionki, które są wyraźnie odgraniczone od komór przez znajdującą
się na zewnętrznej powierzchni narządu bruzdę wieńcową (sulcus coronarius). Opasuje ona serce, zawierając w
swym wnętrzu naczynia wieńcowe wraz z otaczającym je tłuszczem.
• Przedsionki prawy i lewy tworzą strukturę przypominającą kształtem literę U, obejmującą ujście aorty (ostium
aortae). Struktura ta jest przerwana w części doczaszkowej po stronie lewej, gdzie każdy z przedsionków tworzy
ślepo zakończony uchyłek, jakim jest uszko serca (auricula cordis). Uszka serca wspólnie obejmują ujście pnia
płucnego (ostium trunci pulmonalis), zaś ich brzegi często są pofałdowane.
Serce- widok od strony lewej i prawej:
A-powierzchnia uszkowa serca, 1 –uszko lewe, 2-pień płucny, 3-komora prawa, 4-komora lewa,
5- ż. nieparzysta lewa;
B-powierzchnia przedsionkowa serca. 1-przedsionekprawy,2-ż.główna doogonowa, 3 - aorta (t.
główna), 4 – Ż. nieparzysta prawa uchodząca do z. głównej doczaszkowej.
Budowa serca c.d.
• Komory stanowią większą część serca, która też z powodu zdecydowanie grubszych
ścian cechuje się znacznie bardziej tęgą budową. Pomimo że na zewnętrznej
powierzchni serca komory zespalają się ze sobą, ich zasięg definiują płytkie bruzdy,
które zstępują w kierunku koniuszka serca.
• bruzda międzykomorowa przystożkowa - położona po lewej stronie, biegnie w
pobliżu doczaszkowej powierzchni ściany narządu, zwanej powierzchnią uszkową,
• bruzda międzykomorowa podzatokowa - biegnie w sąsiedztwie jego doogonowej
części noszącej nazwę powierzchni przedsionkowej.
• obie bruzdy są miejscem przebiegu naczyń, które na zewnętrznej powierzchni serca
odzwierciedlają przebieg przegrody międzykomorowej.
• Ujawniają one także asymetrię położenia komór. Komora prawa bowiem układa się
bardziej doczaszkowo niż lewa.
• Do pewnej odległości od tętniczych pni macierzystych na powierzchni komór
rozciągają się dodatkowe gałęzie tt. wieńcowych, przybierając mniej
charakterystyczny wzór. Pomimo ich obecności powierzchnia zewnętrzna serca jest
gładka i pozbawiona szczególnych cech. Niewidoczne na zewnątrz pierścienie
włókniste serca (anuli fibrosi cordis) oddzielają mięśnie przedsionków od mięśni
komór.
2012-06-07
5
Przedsionek prawy (atrium dextrum)
• układa się głównie po stronie prawej serca, określanej mianem powierzchni
przedsionkowej (facies atrialis).
• Jego uchyłek, jakim jest uszko prawe (auricula dextra), podąża w kierunku
doczaszkowej powierzchni pnia płucnego i ukazuje się po lewej stronie serca na
powierzchni uszkowej (facies auricularis).
• Większa część przedsionka formuje jamę, określaną mianem zatoki żył głównych
(sinus venarum cavarum), do której uchodzą żyły krwiobiegu dużego:
• Żyła główna doogonowa (v. cava caudalis) otwiera się do dogrzbietowodoogonowej
części przedsionka, powyżej zatoki wieńcowej (sinus coronarius), do
której uchodzą znacznie mniejsze żyły odprowadzające krew ze ściany samego serca
reprezentowane przez ż. wielką serca (v. cordis magna) oraz z. średnią serca (v.
cordis media).
• Żyła główna doczaszkowa (v. cava cranialis) otwiera się do światła przedsionka w
okolicy grzebienia granicznego (crista terminalis).
• Żyła nieparzysta (v. azygos) wpada do przedsionka różnie u poszczególnych
gatunków zwierząt.
• W ścianie przegrody międzyprzedsionkowej, występuje niewielkie, błoniaste
zagłębienie określane terminem dół owalny (fossa ovalis). Jest ono pozostałością
po obecnym w życiu płodowym otworze owalnym (foramen ovale).
2012-06-07
6
Serce konia, widok ogólny wnętrza przedsionka
prawego i komory prawej.
• 1 - przedsionek prawy,
• 1' - uszko prawe,
• 2 - komora prawa,
• 3 - zastawka
przedsionkowo-korowa
prawa (trójdzielna),
• 4 - Ż. główna doogonowa,
• 5 - guzek międzyżylny,
• 6 - z. główna doczaszkowa,
• 6' – ż. nieparzysta prawa,
• 7 – grzebień graniczny,
• 8 - dół owalny.
Przedsionek lewy (atrium sinistrum)
• W ogólnym zarysie przedsionek lewy ma
budowę zbliżoną do przedsionka
prawego.
• Występują w nim ujścia żż. płucnych
(ostia venarum pulmonalium), które
otwierają się do światła przedsionka
samodzielnie lub grupami w dwóch albo
trzech miejscach: doczaszkowo-lewym,
doczaszkowo-prawym i u niektórych
gatunków doogonowym.
• W ścianie przegrody
międzyprzedsionkowej może
występować blizna wskazująca na
lokalizację płatka zastawkowego otworu
owalnego funkcjonującego w życiu
płodowym.
• Uszko lewe (auricula sinistra) jest bardzo
podobne do uszka prawego.
2012-06-07
7
Komora prawa (ventriculus dexter)
• Komora prawa na przekroju poprzecznym ma kształt półksiężycowaty.
• owija się ona niejako wokół doczaszkowej powierzchni komory lewej
• Jest ona niecałkowicie podzielona przez mocną belkę mięśniową, jaką stanowi grzebień nadkomorowy (crista
supraventricularis). Wpukla się on z doczaszkowej części sklepienia komory w kierunku ujścia przedsionkowokomorowego
prawego.
• Główna część komory znajduje się poniżej tego szeroko rozciągającego się ujścia, podczas gdy jej przedłużenie
na stronę lewą określane mianem stożka tętniczego prowadzi bezpośrednio do znacznie mniejszego, okrężnego
ujścia pnia płucnego (ostium trunci pulmonalis).
• Zastawka przedsionkowo-komorowa prawa lub trójdzielna składa się z trzech płatków, które są zakotwiczone
w pierścieniu włóknistym przedsionkowo-komorowym prawym.
• W miejscu zakotwiczenia w ścianie serca płatki zastawki łączą się ze sobą, zaś ich części skierowane do ujścia
pozostają wolne, zgrubiałe, a także nieregularne, zwłaszcza w starszym wieku. Brzegi każdego płatka łączą się z
mocnymi łącznotkankowymi strukturami – strunami ścięgnistymi, które zstępują do światła komory aby
zakotwiczyć się w wyrastających z jej ścian mm. brodawkowatych. Specyficzny układ połączeń płatków zastawek
z mm. brodawkowatymi zabezpiecza przed ich wywijaniem się do przedsionka podczas skurczu komory.
• Światło komory jest przekrzyżowane przez cienką mięśniową taśmę, czyli beleczkę przegrodowo-brzeżną, która
biegnie od przegrody międzykomorowej w kierunku ściany komory. Jest to droga, z której korzysta część odnogi
pęczka przedsionkowo-komorowego, która zapewnia niemal jednoczesny skurcz wszystkich części komory.
• Obecność wielu nieregularnych grzebieni formujących beleczki mięśniowe , które nadają dolnej części ściany
komory charakterystyczny gąbczasty wygląd jest ograniczona do części komory przyjmującej krew z
przedsionków, a ich rola polega na zmniejszeniu zawirowań prądu krwi.
• Ujście pnia płucnego znajduje się znacznie wyżej niż ujście przedsionkowo-komorowe prawe, lokalizując się w
położeniu doczaszkowo-lewym w stosunku do ujścia aorty. Podczas rozkurczu komory jest ono zamykane przez
wsteczny prąd krwi zmuszający płatki zastawki pnia płucnego do zamknięcia się. Tworzą one zastawkę
półksiężycowatą , której płatki są głęboko wydrążone od strony naczynia, i mocno do siebie przylegają, gdy
zastawka jest zamknięta.
2012-06-07
8
Komora lewa (ventriculus sinister)
• tworzy koniuszek serca, a na przekroju
poprzecznym ma kształt owalny.
• Z wyjątkiem koniuszka serca jej ściana jest znacznie
grubsza niż ściana komory prawej. Wynika to ze
zdecydowanie większej pracy, jaką musi ona
wykonać. Wrażenie, ze komora lewa ma znacznie
mniejszą pojemność niż komora prawa jest jedynie
złudzeniem.
• Znajdująca się w ujściu przedsionkowokomorowym
lewym zastawka przedsionkowokomorowa
lewa, określana też jako dwudzielna
albo mitralna, posiada jedynie dwa płatki, lecz w
swej ogólnej budowie jest podobna do zastawki
przedsionkowo-komorowej prawej. W większej
części znajduje się ona na lewo od płaszczyzny
pośrodkowej.
• Ujście aorty (ostium aortae) zajmuje bardziej
centralne położenie w sercu.
• Zastawka aorty przypomina zastawkę pnia
płucnego, wykazując jedynie inną przestrzenną
orientację płatków. Grudkowe zgrubienia wolnych
brzegów płatków zastawki są w tym przypadku
wyraźnie widoczne.
4
Praca serca
• Częstość skurczów serca reguluje układ nerwowy. Wzrost aktywności układu współczulnego -
przyspiesza czynność serca, a wzrost aktywności włókien przywspółczulnych - zwalnia.
• Pracę serca opisuje cykl sercowy - dwie fazy:
• faza rozkurczu - w czasie jej trwania występuje okres szybkiego napełniania komór, później okres
wolnego napełniania komór i pod koniec skurcz przedsionka. Zjawiska te powodują wypełnienie
komór krwią.
• faza skurczu - rozpoczyna się od zamknięcia zastawek przedsionkowo-komorowych, wzrostu
ciśnienia w komorze w czasie fazy skurczu, otwarcia zastawek aorty i tętnicy płucnej, wyrzutu krwi.
• Skurcz komór (systole) powoduje zamknięcie zastawek przedsionkowo-komorowych, co zapobiega
cofaniu się krwi do przedsionków. Jednocześnie zastawka aorty i zastawka pnia płucnego są
otwarte, umożliwiając wydostanie się krwi na obwód.
• W czasie rozkurczu komór (diastole) mają miejsce zjawiska odwrotne. Zastawki przedsionkowokomorowe
otwierają się (krew napływa do komór), a zastawki aorty i pnia płucnego zostają
zamknięte, co zapobiega cofaniu się krwi z tych naczyń.
• http://www.youtube.com/watch?v=-
3XFTKRHrK0&list=PL1347613822277E61&index=7&feature=plcp
2012-06-07
9
Zrąb serca
• Zrąb serca będący wzmocnieniem
mechanicznym, na którym rozpostarte są
elementy funkcjonalne, to szkielet serca. Jest on
zbudowany z tkanki łącznej zbitej zawierającej
szczególnie dużo włókien kolagenowych.
• W skład szkieletu serca wchodzą:
– przegroda błoniasta,
– pierścienie włókniste oddzielające przedsionki od
komór, także otaczające ujścia przedsionkowokomorowe
i miejsca odejścia wielkich pni tętniczych,
– trójkąty włókniste - miejsca połączenia pierścieni
włóknistych.
Ściana serca
• Składa się z trzech warstw:
– Wsierdzie (endocardium)
– Śródsierdzie (myocardium)
– Nasierdzie (epicardium)
• WSIERDZIE wyściela wnętrze przedsionków i komór oraz powierzchnię
zastawek, strun ścięgnistych i mięśni brodawkowatych.
• Od strony jam serca wsierdzie wysłane jest śródbłonkiem niskim
ciągłym, leżącym na cienkiej błonie podstawnej i zapewniającym
maksymalny przepływ krwi przy minimalnym oporze.
• Pod śródbłonkiem wsierdzia znajduje się tkanka łączna składająca się
z:
– warstwy luźnej z fibroblastami i niewielką ilością włókien sprężystych.
– warstwy mięśniowo-sprężystej o zbitym utkaniu, zawierającej głównie
włókna sprężyste, kolagenowe i komórki mięśniowe gładkie,
– warstwy podwsierdziowej łączącej wsierdzie ze śródsierdziem z dużą
ilością naczyń krwionośnych i adipocytów (lipocytów).
2012-06-07
10
• ŚRÓDSIERDZIE (MIĘSIEŃ SERCOWY) jest zbudowane z tkanki
mięśniowej poprzecznie prążkowanej sercowej. Tworzy
najgrubszą warstwę ściany serca, grubszą w komorach niż w
przedsionkach.
• Mięśnie ułożone są w warstwy zorientowane w różnych
kierunkach. Uwypuklenia śródsierdzia tworzą mięśnie
brodawkowate napinające płatki zastawek za pomocą strun
ścięgnistych.
• Głębsze warstwy układają się natomiast spiralnie i w kształcie
litery S, dzięki nim głównie następuje wypychanie krwi z jam
serca.
• NASIERDZIE łączy się z tkanką łączną śródsierdzia i częściowo
stanowi blaszkę trzewną osierdzia. Pokrywa je nabłonek
jednowarstwowy płaski (mesothelium). Zbudowane jest z
gęsto unaczynionej i unerwionej tkanki łącznej właściwej.
Głębiej znajdują się większe naczynia krwionośne (tętnice
wieńcowe) i skupiska tkanki tłuszczowej.
Układ bodźcowo-przewodzący serca
• jest zbiorem włókien mięśniowych
oddzielonych od właściwego mięśnia
sercowego delikatną warstwą tkanki
łącznej.
• Jest zdolny do automatycznego
wytwarzania i przewodzenia bodźców
wywołujących skurcz mięśnia
sercowego.
• Włókna mięśniowe układu
przewodzącego zawierają niewiele
włókienek kurczliwych, lecz bogate są w
sarkoplazmę. Włókna te są zdolne do
rytmicznej, spontanicznej depolaryzacji.
• Do układu tego należą:
– Węzeł zatokowo-przedsionkowy,
– węzeł przedsionkowo-komorowy i
– pęczek przedsionkowo-komorowy
(Hissa), którego końcowe odgałęzienia
(włókna Purkinjego) dochodzą do
mięśni brodawkowatych obu komór.
2012-06-07
11
2012-06-07
12
Przekrój przez ścianę serca
Zastawki
• Zastawki serca zbudowane są z
trzech warstw:
• środkowej, zbudowanej z
tkanki łącznej zbitej
zawierającej włókna
kolagenowe i sprężyste
• oraz dwóch warstw
zewnętrznych będących
przedłużeniem wsierdzia.
• Warstwa środkowa u nasady
zastawek łączy się z
pierścieniami włóknistymi.
2012-06-07
13
Osierdzie (pericardium)
• Jest to łącznotkankowy worek otaczający serce.
• Składa się z dwóch warstw, między którymi znajduje się jama osierdziowa z niewielką
ilością płynu surowiczego:
• osierdzie ścienne zbudowane jest ze zbitej tkanki łącznej włóknistej i pokryte od strony
jamy osierdzia nabłonkiem jednowarstwowym płaskim,
• osierdzie trzewne (nabłonek osierdzia ściennego zagina się i pokrywa nasierdzie).
• Blaszka ścienna łączy się z dość grubą, włóknistą osłoną, określaną mianem osierdzia
włóknistego (pericardium fibrosum). Dogrzbietowo łączy się ono z przydanką dużych
pni naczyniowych, dobrzusznie zaś tworzy więzadło, które u większości gatunków w
postaci więzadła mostkowo-osierdziowego łączy worek osierdziowy z mostkiem.
• U gatunków, u których serce ma bardziej skośne położenie, worek osierdziowy łączy się
z przeponą za pośrednictwem więzadła przeponowo-osierdziowego.
• Pomimo ze owo połączenie znacznie ogranicza ruchomość serca, ma ono jednak
zdolność do niewielkiego przemieszczania się wraz z ruchami oddechowymi.
• Serce (w worku osierdziowym) stanowi, wraz z innymi strukturami, zawartość
śródpiersia (mediastinum), czyli przestrzeni występującej wewnątrz jamy klatki
piersiowej stanowiącej przegrodę pomiędzy lewą i prawą jamą opłucnej
Schemat budowy osierdzia
• 1 - serce,
• 2 - duże naczynia krwionośne,
• 3 - blaszka trzewna osierdzia
surowiczego (nasierdzie),
• 4 - jama osierdzia (przesadnie
powiększona),
• 5 - blaszka ścienna osierdzia
surowiczego,
• 6 - osierdzie włókniste (tkanka
łączna przylegająca do blaszki
ściennej osierdzia surowiczego),
• 7 - opłucna śródpiersiowa (opłucna
osierdziowa),
• 8 - więzadło mostkowoosierdziowe.
2012-06-07
14
Unaczynienie i unerwienie serca
• Serce jest bardzo obficie unaczynione.
• Krew dopływa do serca tętnicami wieńcowymi,
które rozgałęziają się, tworząc gęstą sieć naczyń
włosowatych. Tętnice wieńcowe są tętnicami
końcowymi, zamknięcie ich światła powoduje więc
martwicę obszaru przez nie zaopatrywanego (zawał
serca).
• Krew odpływa żyłami w większości wpadającymi do
prawego przedsionka za pośrednictwem zatoki
wieńcowej.
• Naczyniom krwionośnym towarzyszą naczynia
chłonne położone w trzech warstwach ściany
serca: podwsierdziowej, śródsierdziowej i
podnasierdziowej.
• Nerwy zaopatrujące serce pochodzą z układu
współczulnego i przywspółczulnego (nerw błędny).
W okolicy aorty i tętnicy płucnej nerwy z tych
układów tworzą splot sercowy, z którego powstają
cztery sploty w różnych warstwach ściany serca.
2012-06-07
15
NACZYNIA KRWIONOŚNE
• Ściana naczyń krwionośnych
zbudowana jest z trzech
warstwach:
– błony wewnętrznej (tunica
intima),
– błony środkowej (tunica
media),
– przydanki (tunica adventitia).
• W zależności od typu, kalibru i
topografii naczynia warstwy te
mogą być dobrze rozwinięte
lub mogą zanikać.
2012-06-07
16
Tętnice
• Zmiany ciśnienia krwi wyznaczają podstawowe cechy tętnic,
ich elastyczność i napięcie; cechy te naczynia zawdzięczają
obecności włókien sprężystych (elastycznych) i komórek
mięśniowych gładkich.
• W ścianach wszystkich tętnic wyróżnia się trzy różnie
rozwinięte warstwy:
– błonę wewnętrzną, którą tworzy warstwa komórek śródbłonka,
warstwa podśródbłonkowych włókien kolagenowych oraz blaszka
sprężysta wewnętrzna zbudowana z włókien sprężystych,
– błonę środkową zbudowaną przede wszystkim z okrężnie
przebiegających komórek mięśniowych gładkich oraz włókien
sprężystych tworzących blaszkę sprężystą zewnętrzną,
– błonę zewnętrzną (przydankę) składającą się z tkanki łącznej luźnej
z licznymi włóknami kolagenowymi i sprężystymi o układzie
podłużnym.
• W zależności od kalibru i budowy tętnic wyróżnia się trzy ich rodzaje:
• tętnice sprężyste,
• tętnice mięśniowe,
• tętniczki.
• TĘTNICE SPRĘŻYSTE są dużymi naczyniami o średnicy >1 Cm,
zawierającymi znaczne ilości tkanki sprężystej.
• Zalicza się do nich aortę, tętnicę szyjną wspólną, podobojczykową, biodrową
wspólną, płucną oraz pień ramienno-głowowy,
• W tętnicach tego typu w błonie wewnętrznej występuje dobrze rozwinięta
blaszka sprężysta wewnętrzna, zbudowana z warstwy wewnętrznej i
zewnętrznej, obfitą warstwę podśródbłonkową tworzy tkanka łączna luźna.
• Błonę środkową tworzą włókna sprężyste układające się w kilkadziesiąt
okrężnych warstw zwanych błonami okienkowatymi, między którymi
znajdują się komórki mięśniowe gładkie.
• W miarę zbliżania się do serca ilość włókien sprężystych przeważa nad
mięśniowymi.
• Błona zewnętrzna dużych tętnic jest dobrze unaczyniona (naczynia naczyń) i
unerwiona (nerwy naczyń), a od błony środkowej oddzielona jest blaszką
sprężystą zewnętrzną.
2012-06-07
17
Tętnica typu sprężystego - przekrój
• Szczegóły do zaznaczenia:
• - światło aorty
• - błona wewnętrzna
• - błona środkowa
• - błona zewnętrzna
• - blaszka sprężysta
wewnętrzna
• - blaszka sprężysta
zewnętrzna
• - błony okienkowate
• - naczynia naczyń
• TĘTNICE MIĘŚNIOWE (o średnicy od 100 μm do 1 cm) są odgałęzieniami
tętnic sprężystych. Mają one cieńsze ściany, a stosunek grubości ściany do średnicy
naczynia wynosi ok. 1:3.
• W błonie wewnętrznej tych naczyń występuje cienka warstwa podśródbłonkowa
otoczona grubą, czasem podwójną, blaszką sprężystą wewnętrzną składającą się z
włókien sprężystych.
• Błonę środkową natomiast tworzy zwarta warstwa mięśni gładkich o układzie
okrężnym lub spiralnym.
• występują tu także włókna elastyczne biegnące promieniście od błony sprężystej
zewnętrznej.
• Przydanka utworzona jest z unaczynionej i zawierającej liczne sploty nerwowe
tkanki łącznej luźnej.
• TĘTNICZKI są małymi tętnicami, których zewnętrzna średnica wynosi <100 μm,
a stosunek grubości ściany do średnicy naczynia jest jak 2:1.
• Błona wewnętrzna tętniczek jest cienka zbudowana ze śródbłonka o ściśle
połączonych komórkach oraz blaszki sprężystej wewnętrznej.
• Błona środkowa składa się z 1-5 warstw komórek mięśniowych gładkich o układzie
okrężnym. Naczynia te pełnią funkcje oporowe, a ich kurczliwość zależy od stanu
metabolizmu. Błona środkowa ma bogate unerwienie współczulne,
naczyniozwężające.
• Na zewnątrz występuje słabo rozwinięta przydanka.
2012-06-07
18
Przekrój przez ścianę aorty
Tętnica mięśniowa
Przekrój
poprzeczny przez
tętniczkę
• Naczyniami pośrednimi między tętniczkami a włośniczkami są
TĘTNICZKI PRZEDWŁOSOWATE, które charakteryzują się niewielką
średnicą (do 20 μm) oraz występowaniem na zewnątrz śródbłonka
pojedynczych komórek mięśniowych gładkich o układzie okrężnym.
PORÓWNANIE BUDOWY HISTOLOGICZNEJ NACZYŃ TĘTNICZYCH
2012-06-07
19
Tętnica typu mięśniowego i żyła
• Szczegóły do zaznaczenia:
• - światło tętnicy
• - światło żyły
• - błona wewnętrzna
• - błona środkowa
• - błona zewnętrzna
• - blaszka sprężysta
wewnętrzna
• - blaszka sprężysta
zewnętrzna
• - komórki mięśniowe
gładkie
Naczynia włosowate
• Są przedłużeniem tętniczek przedwłosowatych o średnicy ok. 7-9
μm. W narządach i tkankach tworzą silnie rozgałęzioną sieć.
• Umożliwiają wymianę płynów i substancji między krwią a
tkankami. Szczególnie dobrze rozwinięte są w tkance gruczołowej,
substancji szarej układu nerwowego, mięśniach, brakuje ich
natomiast w chrząstce, tkance twardej zęba i nabłonku.
• W części tętniczej włośniczek ciśnienie hydrostatyczne krwi
wynosi ok. 35 mm Hg i jest większe niż w części żylnej tych naczyń
(ok. 15 mm Hg), co warunkuje zachodzenie procesów dyfuzji i
filtracji odpowiednio w jednej, a resorpcji w drugiej części.
Nasilenie filtracji i resorpcji mięśniowej małych tętniczek i
tętniczek przedwłosowatych.
• Ścianę włośniczek budują:
– śródbłonek,
– błona podstawna,
– perycyty.
2012-06-07
20
Naczynia włosowate
Szczegóły do
zaznaczenia:
• naczynia włosowate
– błona podstawna
– jądra perycytów
– jądra komórek
śródbłonka
Naczynia włosowate c.d.
• W początkowym odcinku włośniczek
występuje niewielkie skupisko komórek
mięśniowych gładkich, zwane
zwieraczem przedwłośniczkowym,
którego stopień skurczu warunkuje
przepływ krwi przez miejscową sieć
naczyń włosowatych.
• Zwieracze te są słabo unerwione i
podlegają lokalnej regulacji. Wymiana
substancji w naczyniach włosowatych
pomiędzy krwią a płynami tkankowymi
odbywa się na zasadzie dyfuzji, filtracji i
resorpcji. Przepływ krwi przez
włośniczki jest bardzo wolny, co sprzyja
takiej wymianie.
2012-06-07
21
Śródbłonek naczyń włosowatych
• Śródbłonek zbudowany jest z komórek śródbłonka, najczęściej wielokątnych lub wydłużonych o średnicy
10-50 μm. Ułożone są osią długą równolegle do kierunku przepływu krwi.
• oprócz typowych organelli w komórkach śródbłonka występują bardzo liczne pęcherzyki pinocytarne, co
świadczy o nasilonym transporcie tranzytowym przez komórkę (cytopempsis).
• Wśród połączeń między komórkami śródbłonka często spotyka się strefy zamykające, rzadziej
desmosomy, a także połączenia typu nexus.
• Markerami (substancjami charakterystycznymi) dla komórek śródbłonka są:
– czynnik von Willebranda,
– Enzym konwertujący angiotensynę oraz
– selektyna E.
• Rola śródbłonka: Śródbłonek pełni ważne funkcje nie tylko lokalne, ale również ogólnoustrojowe.
– Bierze udział w produkcji składników substancji międzykomórkowej tkanki łącznej np. kolagen; i
glikozaminoglikanów.
– Komórki śródbłonka uczestniczą w procesach krzepnięcia krwi i fibrynolizy.
– Bierze też udział w reakcjach immunologicznych: produkuje liczne substancje wpływające na adhezję i
proliferację leukocytów (np. interleukiny, czynnik wzrostu i dojrzewania granulocytów).
– Pełni funkcję regulatora reakcji immunologicznych.
– jest pierwszą, selektywną barierą dla przenikania i dalszej migracji w głąb tkanek wszystkich komórek krążących
we krwi (możliwy jest również udział komórek śródbłonka w procesie przerzutowania nowotworów).
– Komórki śródbłonka biorą udział w regulacji napięcia ściany naczyń krwionośnych, tzn. wpływają na wartość
ogólnoustrojowego ciśnienia krwi.
– Ponadto śródbłonek pełni ważną funkcję w transporcie między środowiskiem krwi a tkankami.
• Typy ścian naczyń,
włosowatych:
– (1) śródbłonek bezokienkowy
ciągły
– (2) śródbłonek okienkowy,
– (3) śródbłonek nieciągły.
Wyróżnia się trzy typy histologiczne śródbłonka:
bezokienkowy – ciągły - o ścisłych połączeniach (mięśnie, o.u.n.
siatkówka, grasica, gruczoły płciowe),
okienkowy - w komórkach są otwarte okienka, tzw. pory (kłębuszki
nerkowe), lub okienka zamknięte przeponką (gruczoły dokrewne,
kosmki jelitowe, ciałko rzęskowe, splot naczyniówkowy),
nieciągły - są okienka w komórkach oraz niepełna błona podstawna lub
jej brak (w naczyniach zatokowych wątroby, szpiku i śledziony).
2012-06-07
22
Błona podstawna i perycyty naczyń
włosowatych
• Błona podstawna jest podłożem dla komórek śródbłonka, a także
warunkuje przebieg filtracji i dyfuzji przez naczynia. Zbudowana jest
najczęściej z dwóch blaszek:
• Blaszka podstawna (ok. 50 nm) jest jednorodną, elektronowo gęstą
substancją zbudowaną z kolagenu typu IV, kolagenu typu V oraz
glikoprotein (fibronektyna i laminina).
• Druga blaszka – siateczkowa, utworzona jest z włókien
siateczkowych.
• Część naczyń włosowatych, głównie zatokowych, ma tylko drugą
blaszkę.
• Perycyty prawdopodobnie wpływają na proliferację komórek
śródbłonka. Mają zdolność kurczenia się oraz fagocytozy. Biorą też
udział w procesach regeneracyjnych.
Żyły
• Są naczyniami krwionośnymi o niskim ciśnieniu.
• Przepływ krwi przez naczynia żylne odbywa się zawsze w kierunku do serca,
w czym pomocne są:
– skurcze mięśni szkieletowych i zastawki żylne (pompa żylno-mięśniowa),
– gradient ciśnienia wytworzony pracą lewej komory serca.
– Ponadto przepływ ten wspomaga ujemne ciśnienie w klatce piersiowej oraz
niewielkie napięcie ściany naczyń żylnych.
• Cienkie ściany żył, podobnie jak tętnic, zbudowane są z trzech warstw.
• Ich wiotkość uwarunkowana jest małą liczbą włókien sprężystych oraz
komórek mięśniowych gładkich.
• Charakterystyczne dla żył są występujące w ich świetle zastawki.
• w zależności od średnicy naczynia te dzieli się na żyły duże, żyły małe i
średnie oraz żyłki.
2012-06-07
23
• ŻYŁY DUŻE Do nich zalicza się: żyłę główną górną i dolną oraz żyłę wrotną i
naczynia bezpośrednio do nich dochodzące.
• W błonie wewnętrznej pod warstwą podśródbłonkową wyraźnie widoczna jest
błona sprężysta wewnętrzna.
• W błonie środkowej występują stosunkowo nieliczne komórki mięśniowe gładkie.
• Najlepiej wykształcona jest błona zewnętrzna zbudowana z tkanki łącznej luźnej,
obecne są tu liczne pęczki komórek mięśniowych gładkich o przebiegu podłużnym.
• ŻYŁY MAŁE I ŚREDNIE Mają dobrze rozwinięte zastawki, zwłaszcza w kończynach
dolnych.
• Błona wewnętrzna jest słabo wykształcona - oprócz warstwy komórek śródbłonka i
cienkiej warstwy podśródbłonkowej występuje błona sprężysta wewnętrzna w
postaci delikatnej sieci włókien sprężystych lub jednolitej błony okienkowej'
• Błona środkowa jest wyraźnie cieńsza od błony w tętnicach podobnego kalibru.
Pojedyncze komórki mięśniowe gładkie układają się okrężnie, podobnie jak włókna
kolagenowe i sprężyste.
• Błona zewnętrzna zbudowana z pęczków włókien kolagenowych jest tu najgrubsza.
• ŻYŁKI są najmniejszymi żyłami o średnicy 20-30 μm, które ostro odgraniczają się
od naczyń włosowatych. Ich ściana składa się z warstwy komórek śródbłonka i
tkanki łącznej włóknistej z nielicznymi komórkami mięśniowymi gładkimi. W
ścianie małych żyłek występują pory mające znaczenie w procesach transportu
krew - tkanki. W błonie środkowej większych żyłek znajdują się nieliczne komórki
mięśniowe gładkie.
Przekrój przez ścianę
Żyły dużej
Żyły średniej
Żyłki
2012-06-07
24
Żyła duża
• Do zaznaczenia:
Budowa i funkcje tętnic oraz żył
Warstwy
tworzące ścianę
Zastawki Funkcja
tętnice trzy warstwy,
silnie rozwinięta
błona środkowa
brak dostarczanie krwi bogatej w tlen i
substancje
odżywcze do narządów wewnętrznych;
regulacja ciśnienia krwi
żyły trzy warstwy,
silnie rozwinięta
błona zewnętrzna
obecne transport krwi z substancjami przemiany
materii z tkanek lub utlenowanej z płuc
do serca
2012-06-07
25
• Zastawki żylne są fałdami błony
wewnętrznej zbudowanymi z warstwy
komórek śródbłonka leżących na błonie
podstawnej oraz ze szkieletu włóknistokolagenowego.
• U podstawy zastawek leżą silnie rozwinięte
włókna kolagenowe i sprężyste
• W zrębie zastawek występują również
komórki mięśniowe gładkie.
• Zastawki znajdują się na tym samym
poziomie naprzeciw siebie.
• Ich krawędzie odchylają się w kierunku
przepływu krwi. Zastawki zamykają się
biernie pod wpływem siły ciężkości krwi.
• Najwięcej zastawek jest w żyłach kończyn
dolnych.
• Nie ma ich w żyłach wątroby, nerek, płuc,
mózgu i w żyłach głównych.
Schemat
zastawki żylnej -
cofająca
się krew powoduje
jej zamknięcie
Zespolenia tętniczo-żylne
• Zespolenia tętniczo-żylne są bezpośrednimi połączeniami tętnicy z żyłą bez
udziału naczyń włosowatych
• Pełnią ważną rolę w regulacji przepływu krwi przez tkanki, np. w skórze -
funkcję termoregulacyjną.
• Są silnie unerwione współczulnie. Ich skurcz kieruje przepływ krwi do sieci
włośniczek.
• Wyróżnia się zespolenia proste (w skórze właściwej, płucach, nerkach,
mięśniu sercowym, gruczołach dokrewnych, jajnikach, macicy, łożysku, w
ścianie żołądka i jelit) oraz zespolenia kłębkowate z silnie skręconymi
naczyniami (w skórze dłoni, warg i małżowiny usznej).
• Wśród innych nietypowych elementów układu krążenia można wyróżnić:
– zatoki jamiste, które są szerokimi naczyniami z przegrodami łącznotkankowomięśniowymi
w prąciu,
– sieć dziwną utworzoną przez pętle naczyń włosowatych wtrąconych w bieg
tętnic w ciałku nerkowym,
– krążenie wrotne powstałe po rozdzieleniu się naczynia żylnego na naczynia
włosowate, łączące się ponownie w żyłę w wątrobie lub przysadce.
2012-06-07
26
Zespolenia tętniczo-żylne
(1) naczynia włosowate,
(2) anastomoza tętniczo-żylna,
(3) sieć dziwna,
(4) krążenie wrotne.
Naczynia limfatyczne
• Są elementem układu limfatycznego.
• Transportują chłonkę (limfę) składającą się z osocza zawierającego więcej
tłuszczów i mniej białek niż osocze krwi oraz nielicznych komórek, głównie
limfocytów.
• Przepływ w układzie limfatycznym zależy od pracy mięśni szkieletowych,
ujemnego ciśnienia w klatce piersiowej i pracy zastawek naczyń
limfatycznych zapobiegających cofaniu się chłonki.
• Naczynia limfatyczne włosowate są początkowymi odcinkami naczyń
limfatycznych, co upodobnia je do naczyń krwionośnych; mają jednak
większą średnicę.
• Pozostałe naczynia limfatyczne mają podobną, ale jeszcze cieńszą ścianę
niż żyły.
• Naczynia limfatyczne duże (przewód limfatyczny prawy i przewód
piersiowy) mają także zastawki i łączą się z układem żylnym w miejscu, w
którym żyły podobojczykowe tworzą kąt z żyłami szyjnymi wewnętrznymi.
2012-06-07
27
UNACZYNIENIE ŚCIAN NACZYŃ
• Podobnie do innych tkanek organizmu naczynia krwionośne także
wymagają zaopatrywania w składniki odżywcze.
• Dyfuzja ze światła jest wystarczająca do zaopatrzenia mniejszych
naczyń, w dużych zaś niezbędne jest krążenie śródścienne.
• Tętnice zaopatrujące ściany dużych naczyń określane są mianem
naczynia naczyń, (vasa vasorum). Najczęściej odchodzą one w
pewnej odległości od odcinka ściany, który zaopatrują. Często też
pochodzą z tętniczych gałęzi pobocznych. Penetrują przydankę od
strony zewnętrznej, rozgałęziając się w niej oraz w przyległej części
błony środkowej.
UNERWIENIE ŚCIAN NACZYŃ
• tętnice i żyły otrzymują unerwienie zarówno ruchowe, jak i czuciowe przez nn. naczyń. Nerwy naczynioruchowe
przeznaczone dla tętnic są szczególnie istotne, ponieważ kontrolują one światło naczyń, dzięki czemu wpływają
na obwodowy opór naczyniowy.
• Większość z nich stanowią współczulne włókna powodujące zwężenie naczyń.
• Niektóre z nich podążają do dużych tętnic bezpośrednio ze splotów współczulnych znajdujących się w
śródpiersiu. Większość udaje się najpierw wraz z miejscowymi pniami nerwowymi, z których następnie
odchodzą włókna nerwowe otaczające tętnice znajdujące
się na obwodzie.
• Unerwienie aferentne uczestniczy w miejscowych
i ogólnych odruchach naczyniowych, przy czym niektóre
włókna pośredniczą w przewodzeniu bodźców bólowych
generowanych przez ściany uszkodzonych tętnic.
• Dodatkowo, pewne swoiste obszary mają znacznie bogatsze
unerwienie realizowane przez nerwy, których zakończenia
odpowiadają na panujące w świetle naczynia ciśnienie lub
bodźce chemiczne. Skupiska baro- i chemoreceptorów mających doniosłe
znaczenie w regulacji krążenia krwi są ograniczone do tętnic wywodzących
się z łuków gardłowych.
• Należą do nich tt. szyjne wewnętrzne, łuk aorty,
t. podobojczykowa prawa oraz pień płucny.
• Najlepiej znany przykład skupiska obu typów
receptorów stanowią zatoka tętnicy szyjnej oraz
kłębek szyjny znajdujące się razem w
ścisłym sąsiedztwie odejścia t. szyjnej wewnętrznej.
2012-06-07
28
KRĄŻENIE PŁUCNE (MAŁE)
• Tętnice płucne
• Pień płucny (truncus pulmonalis) rozpoczyna się ujściem pnia płucnego
(ostium trunci pulmonalis), które znajduje się w doczaszkowo-lewej części
komory prawej. W swej początkowej części jest on nieco rozszerzony a
powyżej każdego z płatków zastawki pnia płucnego znajduje się niewielka
zatoka. Pień płucny biegnie pomiędzy uszkami serca, a następnie zakręca
doogonowo ponad podstawą serca, gdzie swoją prawą powierzchnią łączy
się z więzadłem tętniczym stanowiącym włóknistą pozostałość po drożnym
w okresie płodowym przewodzie tętniczym.
• Po przejściu przez osierdzie dzieli się on na t. płucną prawą (a. pulmonalis
dextra) i t. płucną lewą (a. pulmonalis sinistra). Każda z nich kieruje się do
wnęki odpowiedniego płuca w towarzystwie oskrzela głównego oraz żż.
płucnych. Tętnica płucna prawa przebiega dobrzusznie w stosunku do
tchawicy. Jeszcze przed wniknięciem na teren płuc tt. płucne ulegają
dalszemu podziałowi.
• Żyły płucne (vv. pulmonales) uchodzą w sposób zróżnicowany
gatunkowo, a nawet osobniczo w dogrzbietowej części przedsionka lewego.
Występują w nim ujścia żył płucnych (ostia venarum pulmonalium). W
naczyniach tych nie występują zastawki.
KRĄŻENIE OGÓLNE (DUŻE)
• Tętnice krążenia ogólnego (dużego)
• Łuk aorty (arcus aortae).
• Aorta (t. główna) rozpoczyna się ujściem aorty (ostium aortae), które morfologicznie jest
zbliżone do omawianego już ujścia pnia płucnego, z tą różnicą, że bierze ona początek w
komorze lewej.
• Niewielki fragment tego naczynia jeszcze okryty osierdziem to aorta wstępująca (aorta
ascendens). Jej początkowa część, opuszka aorty (bulbus aortae) chowa się pomiędzy
przedsionkami, a powyżej trzech płatków zastawki tworzy zatoki.
• Tętnica wieńcowa prawa zaczyna się w zatoce płatka półksiężycowatego prawego, lewa zaś w
zatoce płatka półksiężycowatego lewego. Powyżej opisanych struktur aorta tworzy łuk, który
początkowo biegnie doczaszkowo. Następnie dogrzbietowo, aby ostatecznie podążyć w
kierunku doogonowym.
• Wstępując przebija osierdzie i w obrębie śródpiersia układa się lewo-brzusznie w stosunku
do kręgosłupa na wysokości siódmego kręgu piersiowego .
• Aorta wstępująca jest miejscem odejścia tt. wieńcowych.
• od łuku aorty odgałęziają się parzyste tt. podobojczykowe oraz tt. szyjne wspólne.
• Wspomniane tętnice łączą się w miejscu ich odejścia, tworząc u zwierząt kopytnych krótki,
kierowany doczaszkowo pień ramienno-głowowy. U psa i świni zaś t. podobojczykowa lewa
pozostaje samodzielna i odchodzi od łuku aorty oddzielnie w niewielkiej odległości za pniem
ramienno- głowowym. Główne pnie naczyniowe przeznaczone dla głowy stanowią tt. szyjne
wspólne.
2012-06-07
29
Odgałęzienia łuku aorty
• Tętnica podobojczykowa (a. subclavia)
jest początkiem głównej magistrali
tętniczej kończyn piersiowych,
niektórych struktur szyi oraz struktur
położonych w okolicy wpustu
doczaszkowego klatki piersiowej.
• Biegnie ona wokół doczaszkowego
brzegu pierwszego żebra i wkracza na
teren kończyny piersiowej, zmierzając
do okolicy pachowej. W tym miejscu
zmienia swoją nazwę na t. pachową (a.
axillaris).
• Tętnica podobojczykowa na swym
przebiegu wewnątrz klatki piersiowej
oddaje cztery gałęzie:
– t. kręgowa
– pień żebrowo-szyjny,
– tętnica piersiowa wewnętrzna
– tętnica szyjna powierzchowna
2012-06-07
30
Aorta piersiowa (aorta thoracica)
• Aorta piersiowa biegnie w kierunku doogonowym poniżej sklepienia jamy klatki
piersiowej i wkracza na teren jamy brzusznej przez rozwór aortowy (hiatus aorticus)
przepony.
• Jej kontynuację stanowi aorta brzuszna (aorta abdominąlis).
• Aorta piersiowa biegnie w towarzystwie ż. nieparzystej (v. azygos) oraz przewodu
piersiowego (ductus thoracicus).
• Jej odgałęzieniami są tt. międzyżebrowe dogrzbietowe (aa. intercostales dorsales) z
wyjątkiem naczyń kilku początkowych przestrzeni międzyżebrowych.
• odchodzą one od aorty w różny sposób często przez wspólny pień dla naczynia
lewej i prawej strony.
• Gałęzią aorty piersiowej o zmiennych miejscach odejścia jest także t. oskrzelowoprzełykowa
(a. broncho-esophagea).
Aorta brzuszna
(aorta abdominalis)
• Aorta brzuszna umiejscawia się w okolicy
sklepienia jamy brzusznej.
• Po jej prawej stronie leży ż. główna
doogonowa, po lewej zaś mm. lędźwiowe.
• Krótko po oddaniu parzystych tt.
biodrowych zewnętrznych (aa. iliacae
externae) kończy się ona u psa na
wysokości ostatniego kręgu lędźwiowego,
ulegając rozgałęzieniu na dwie tt.
biodrowe wewnętrzne (aa. iliacae
externae), a jej przedłużenie stanowi
niewielkiego kalibru t. krzyżowa
pośrodkowa (a. sacralis mediana), która z
kolei podąża w kierunku ogona. Wzdłuż
swojego przebiegu aorta brzuszna oddaje
gałęzie zarówno trzewne, jak i ścienne.
2012-06-07
31
Gałęzie aorty brzusznej
• Tętnice przeznaczone dla trzewi to między innymi:
– nieparzysta t. trzewna (a. celiaca),
– t. krezkowa doczaszkowa (a. mesenterica cranialis)
– t. krezkowa doogonowa (a. mesenterica caudalis)
– tt. nerkowe (aa. renales),
– tt. jądrowe (aa. testiculares) lub tt. jajnikowe (aa. ovaricae).
• Poboczne gałęzie ścienne rozpoczynają się z tt. przeponowymi
doogonowymi (aa. phrenicae caudales) oraz tt. brzusznymi
doczaszkowymi (aa. abdominales craniales).
• Wśród gałęzi ściennych występują także:
– parzyste tt. lędźwiowe (aa. lumbales) przeznaczone dla struktur grzbietu,
– t. okalająca biodro głęboka (a. circumflexa ilium profunda) biegnąca do
ściany tułowia,
– t. biodrowa zewnętrzna stanowiąca początkowy odcinek magistrali
tętniczej kończyny miednicznej
– t. biodrowa wewnętrzna - zaopatrująca zarówno trzewia jamy miednicznej,
jak i jej ściany.
2012-06-07
32
ŻYŁY KRWIOBIEGU DUŻEGO
• Żyły krwiobiegu dużego odprowadzają krew
do serca poprzez:
– ż. główną doczaszkową (v. cava cranialis),
– Ż. główną doogonową (v. cava caudalis)
– zatokę żylną (sinus coronarius).
• Zatoka żylna zbiera większość krwi ze ściany
serca.
2012-06-07
33
Żyła główna doczaszkowa
• Żyła główna doczaszkowa powstaje w okolicy wpustu doczaszkowego klatki piersiowej z
połączenia żż. szyjnych zewnętrznych (vv. jugulares externae) i żż. podobojczykowych (w.
subclaviae),które zbierają krew z głowy, szyi i kończyny piersiowej.
• Żyła nieparzysta powstaje z połączenia pierwszych żył lędźwiowych, przechodzi do jamy
klatki piersiowej przez rozwór aortowy i tam otrzymuje krew m.in. z żż. międzyżebrowych.
• żyła podobojczykowa jest odpowiednikiem żylnym t. podobojczykowej i większości jej
odgałęzień towarzyszą gałęzie tętnicze.
• Należąca do systemu głębokiego ż. szyjna wewnętrzna (v. jugularis interna) , biegnie razem z
t. szyjną wspólną w przestrzeni trzewnej szyi. U większości zwierząt, z wyjątkiem psa i kota,
jest bardzo zredukowana lub w ogóle nie występuje w życiu pozapłodowym. Jej znaczenie
jest niewielkie nawet u psa i u kota.
• Żyła szyjna zewnętrzna powstaje w okolicy kąta żuchwy z połączenia ż. językowo-twarzowej i
ż. szczękowej. Jej przebieg w obrębie szyi wyznacza rynienka jarzmowa (sulcus jugularis),
która tworzy się u dużych zwierząt między m. ramienno-głowowym i m. mostkowogłowowym.
• obszary unaczynienia ż. językowo-twarzowej i ż. szczękowej w znacznej części pokrywają się i
wykazują różnice gatunkowe. Pierwsza z nich zaopatruje struktury bardziej powierzchowne i
leżące donosowo, druga kieruje się głębiej i bardziej doogonowo, zaopatrując m. in. jamę
czaszki
2012-06-07
34
Żyła główna doogonowa
• Żyła główna doogonowa powstaje w górnej części jamy brzusznej, w pobliżu wpustu do jamy miednicy z
połączenia prawej i lewej ż. biodrowej wspólnej (v. iliaca communis). Te z kolei są efektem zespolenia:
• ż. biodrowej wewnętrznej (v. iliaca interna), zaopatrującej ścianę i większą część zawartości jamy miednicy z
• ż. biodrową zewnętrzną (v. iliaca externa), zbierającą krew z kończyny miednicznej.
• Żyła biodrowa zewnętrzna i większość jej dopływów mają odpowiedniki tętnicze. Niezależne: ż. odpiszczelowa
(v. saphena medialis) i ż. odstrzałkowa (v. saphena lateralis) są żyłami powierzchownymi, odprowadzającymi
krew ze stopy.
• W obrębie jamy brzusznej do ż. głównej doogonowej wpadają m. in.:
– żż. lędźwiowe (vv . lumbales), zbierające krew z dogrzbietowej części brzucha i
– żż. nerkowe (vv. renales).
• Dalej ż. główna doogonowa wygina się w kierunku dobrzusznym, przebija wątrobę, a następnie przekracza
przeponę, przechodząc do jamy klatki piersiowej otworem ż. głównej (foramen venae cavae). Tam, zawieszona
na fałdzie ż. głównej (plica v. cavae), biegnie między płatem dodatkowym i płatem doogonowym płuca prawego
. Uchodzi do przedsionka prawego dogrzbietowo od zatoki wieńcowej.
• W części śródwątrobowej do ż. głównej doogonowej wpadają zz. wątrobowe (vv. hepaticae), które zbierają
krew z wątroby.
• Żyła wrotna (v. portae) obsługuje śledzionę, narządy trawienne jamy brzusznej, część doogonową odcinka
piersiowego przełyku oraz większą część odbytnicy . Powstaje w różny sposób z połączenia trzęch głównych jej
dopływów.
– Żyła śledzionowa (v. Iienalis) odpowiada t. trzewnej (z wyjątkiem jej gg. wątrobowych) i zbiera krew z końcowego odcinka
przełyku, żołądka, części dwunastnicy, trzustki oraz śledziony.
– Żyla krezkowa doczaszkowa (v. mesenterica cranialis) i ż. krezkowa doogonowa (v. mesenterica caudalis) obsługują obszar
podobny do swoich odpowiedników tętniczych i zazwyczaj łączą się we wspólny pień.
2012-06-07
35
Zatoki żylne opony twardej (sinus
durae matris)
• przedstawiają się na przekroju w postaci trójkątnych szczelin pomiędzy zewnętrzną a wewnętrzną blaszką
opony twardej mózgowia. Niektóre zatoki żylne opony twardej łączą się ze sobą na guzowatości potylicznej
wewnętrznej, tworząc spływ zatok.
• Zatoki żylne uchodzące do spływu zatok
• Zatoka strzałkowa górna (sinus sagittalis superior) biegnie w podstawie sierpa mózgu w bruździe zatoki
strzałkowej górnej.
• Zatoka prosta (sinus rectus) biegnie wzdłuż połączenia sierpa mózgu z namiotem móżdżku, a powstaje z żyły
wielkiej mózgu (a. magna cerebri), która łączy się z prze biegającą w wolnym dolnym brzegu sierpa mózgu
zatoką strzałkową dolną (sinus sagittalis inferior).
• Zatoka potyliczna (sinus occipitalis) biegnie w sierpie móżdżku wzdłuż grzebienia potylicznego wewnętrznego
do otworu wielkiego, przechodząc w sploty żylne kręgowe wewnętrzne.
• Zatoka poprzeczna (sinus transversus) biegnie w bruździe zatoki poprzecznej wzdłuż przyczepu namiotu
móżdżku i przechodzi w obrębie bruzdy zatoki esowatej w zatokę esowatą, której przedłużeniem jest żyła szyjna
wewnętrzna.
• Dalsze zatoki żylne
• Zatoka jamista (sinus cavernosus) leży na nasadzie skrzydła większego kości klinowej, bocznie od siodła
tureckiego i łączy się z taką samą zatoką strony przeciwległej za pomocą dwóch zatok międzyjamistych
przebiegaiących poprzecznie w przedniej i w tylnej części siodła.
• Zatoka skalista górna (sinus petrosus superior) biegnie w bruździe zatoki skalistej górnej na górnej krawędzi
części skalistej kości skroniowej, łącząc zatokę jamistą z zatoką esowatą.
• Zatoka skalista dolna (sinus petrosus superior) biegnie w bruździe zatoki skalistej dolnej wzdłuż pogranicza
części skalistej kości skroniowej i kości potylicznej, uchodząc do ryły szyjnej wewnętrznej. Do zatoki tej uchodzą
żyły błędnika.
• Splot podstawny (plexus basilaris) łączy się z przodu z zatokami jamistymi, a z tyłu przechodzi w sploty żylne
kręgowe wewnętrzne.
2012-06-07
36