www.nicnieumiem.fora.pl

Nieuk

Rozwój skóry
• U kręgowców z dwóch listków zarodkowych:
– Naskórek z ektodermy
– Skóra właściwa z mezodermy
• Rozwój rodowy:
– U bezkręgowców – z ektodermy – jednowarstwowy nabłonek;
– Aż do: lancetnik – jak bezkręgowce;
– U form rozwojowych płazów – naskórek jest dwuwarstwowy;
– Począwszy od kręgoustych – nabłonek wielowarstwowy +
powstaje dobrze rozwinięta skóra właściwa;
– U kręgowców dwa typy budowy skóry:
• Pierwotny typ wodny

2
Pierwotny typ skóry - wodny
• Obecność dużej liczby gruczołów
jednokomórkowych w naskórku
• Podatność do pokrywania skóry właściwej
łącznotkankową warstwą „szkieletu skórnego”

Wtórny typ - lądowy
• Pojawienie się pochodnych naskórka w postaci
łusek, piór i włosów;
• Gruczoły tylko wielokomórkowe
• Tkanka łączna tworzy obfitość struktur
włóknistych;
• Dla ssaków charakterystyczne jest pojawienie się
włosów oraz obfitość gruczołów skórnych z
jednoczesnym zachowaniem warstwy
zrogowaciałej naskórka; w tkance podskórnej
pojawia się duża ilość tkanki tłuszczowej.

3
Skóra - rozwój osobniczy
• W okresie płodowym tworzy się powoli
• Po wyodrębnieniu się z ektodermy płytki nerwowej –
rozpoczyna się tworzenie dwuwarstwowego nabłonka
pokrywowego czyli przyszłego naskórka;
• Naskórek staje się wielowarstwowy; pod koniec okresu
płodowego formuje się skóra właściwa;
• Tworzenie się skóry i jej pochodnych zostaje
zakończone np. już w czwartym miesiącu życia
płodowego bydła.
• Na długo przed urodzeniem komórki ektodermalne
zaczynają się rozmnażać i wypychają nowo powstałe ku
powierzchni, tworząc nabłonek wielowarstwowy;
miejscowe skupiska komórek wrastają w mezenchymę
jako zawiązki (pączki), z których różnicują się włosy i
gruczoły.
• W momencie urodzenia skóra ssaków domowych ma w
zasadzie charakter skóry dorosłego zwierzęcia, inaczej
niż u wielu gryzoni i innych małych ssaków, które rodzą
się nagie.

Warstwy skóry:
• • naskórek (nabłonek)
• • skóra właściwa (tkanka łączna wiotka + włóknista)
• --------------------------------------------
• • tkanka podskórna = tkanka tłuszczowa + tkanka łączna wiotka

4
Melanocyty
• wyspecjalizowane komórki
wywodzące się z grzebienia
nerwowego i ograniczone do
warstwy podstawnej
naskórka oraz mieszków
włosów.
• syntetyzują melaninę w
melanosomach
• przekazują ziarna melaniny
keratynocytom warstwy
kolczystej
• melanina chroni żywe komórki
naskórka przed szkodliwym
wpływem UV

Ziarenka pigmentu
• przemieszczają się do końców wypustek dendrytycznych melanocytów a, następnie fagocytowane
przez sąsiadujące komórki - keratynocyty.
• Na wytwarzanie melaniny wpływa wiele czynników:
– Np. od odpowiedni poziom miedzi (deficyt tego pierwiastka powoduje słabsze ubarwienie włosów i inne
nieprawidłowości), a jego regulacja jest jedną z funkcji hormonu stymulującego melanocyty (MSH hormon
melanotropowy, intermedyna) – hormon polipeptydowy wytwarzany przez komórki pośredniej części
przysadki mózgowej.
– Hormony kory nadnercza (kortyzol) i rdzenia nadnerczy (adrenalina, noradrenalina) silnie hamują
wydzielanie hormonu melanotropowego.
• Zmiany w produkcji barwnika mogą być okresowe, czego wynikiem są włosy w paski (u
agutiowatych) ograniczone do części populacji melanocytów, lub ogólnie - sezonowo jak u
zajęczaków i łasicowatych, które przystosowują owłosienie przed nadchodzącą zimą.
• Miejscowe obniżenie melanogenezy jest objawem starzenia, przejawiającym się w siwieniu włosów
wokół ust starszych psów i ludzi.

5
Komórki Merkla
• zlokalizowane w warstwie
podstawnej
• w cytoplazmie drobne ziarenka
zawierające neuropeptydy
• kontaktują się z zakończeniami
nerwowymi
• są mechanoreceptorami

Komórki Langerhansa
• zlokalizowane w
warstwie kolczystej
• długie „dendrytyczne”
wypustki
• pochodzenie szpikowe
• należą do komórek
prezentujących antygen
(„młode” komórki
dendrytyczne)

6
Połączenie skórno-naskórkowe
• Jest ważnym obszarem wiążącym ze sobą dwaa rodzaje tkanek – nabłonkową oraz łączną.
• obszar ten jest odpowiednio przystosowany do zmniejszenia ryzyka oddzielenia obu tych
warstw.
• Naskórek wpukla się w skórę właściwą, tworząc tzw. sople naskórkowe i sieć listewek
naskórkowych, szczególnie dobrze rozwiniętą w miejscach narażonych na zwiększone
działanie sił naciągających (opuszki palców, dłonie, podeszwy). Układ listewek naskórkowych
jest cechą osobniczą, uwarunkowaną genetycznie, a ich charakterystyczny rysunek na
opuszkach palców nazwano liniami papilarnymi.
• Keratynocyty warstwy podstawnej
połączone są z błoną podstawną za pomocą
półdesmosomów i połączeń ogniskowych.
• Elementy tkanki łącznej wchodzące w skład
skóry właściwej łączą się z blaszką siateczkową
błony podstawnej przez włókna zakotwiczające
i mikrofibrylle.

Brodawki skóry
• Większe brodawki, widoczne poprzez okrywający je naskórek,
rozwijają się zazwyczaj tam, gdzie jest on najgrubszy.
• Są one stałe i indywidualnie zróżnicowane, dlatego umożliwiają
identyfikację osobnika, co ma szerokie zastosowanie u ludzi (odciski
palców) i mniej powszechne u innych gatunków np. odcisk płytki
nosowej u psów i płytki nosowo-wargowej u bydła.

7
Skóra właściwa
• W naskórku brak jest naczyń krwionośnych i chłonnych, a składniki
odżywcze przenikają tu z leżącej pod nim skóry właściwej.
• Skóra właściwa jest obficie unaczyniona i unerwiona.
• Znajdują się w niej mieszki włosów, gruczoły potowe i łojowe oraz
inne gruczoły, będące wytworami naskórka.
• Skóra właściwa składa się w znacznej mierze z gęsto splecionych
między sobą pęczków włókien kolagenowych.
• Włókna sprężyste, które też się tu
znajdują, nadają skórze elastyczność
i są w stanie przywrócić jej kształt po
pomarszczeniu lub zdeformowaniu.
• Włókna te są odpowiedzialne za
rozchodzenie brzegów rany i czynią
ją rozwartą.

• Przewlekłe naprężenie skóry niszczy strukturę
skóry właściwej, przerywając pęczki włókien
tkanki łącznej; następujące po tym gojenie się
rany skutkuje powstawaniem jaśniejszej blizny.
• Fizjologicznym tego przykładem jest
powstawanie białych linii (rozstępów), które
pojawiają się po zakończeniu ciąży, szczególnie
u kobiet.

8
Tkanka podskórna
tkanka tłuszczowa i tkanka łączna wiotka
zawiera gruczoły, korzenie włosów, naczynia, mechanoreceptory

Tkanka podskórna
• Tkanka podskórna składa się z tkanki łącznej luźnej,
poprzeplatanej tkanką tłuszczową, która ma różną grubość
w zależności od miejsca i położenia; jest cienka lub w ogóle
nie występuje tam, gdzie ruch skóry jest niepożądany
(wargi ust, powieki, brodawki sutków).
• Szczególnie obficie rozwija się u psów i kotów, których
łatwo przesuwalna skóra może być uchwycona w fałdy na
znacznej powierzchni ciała.
• U świni i człowieka tkanka podskórna
zawiera więcej nagromadzonej
tkanki tłuszczowej, nawet u
niedożywionych osobników;
tworzy podściółkę tłuszczową
widoczną np. w plastrach boczku.

9
Naczynia krwionośne skóry
• Naczynia krwionośne skóry pochodzą od tych, które zaopatrują podwięzie i
mięśnie powierzchowne.
• Tętnice tworzą w skórze właściwej wiele sieci. Najbardziej powierzchowna z nich
leży u podstaw brodawek skórnych i dostarcza końcowych tętnic, które wkraczają
do brodawek i przechodzą w liczne naczynia włosowate, pośredniczące poprzez
dyfuzję w odżywianiu warstwy podstawnej naskórka. Inne sploty naczyń
włosowatych otaczają mieszki włosów i związane z nimi gruczoły skóry.
• Zmienność przepływu przez naczynia powierzchowne odgrywa ważną rolę w
termoregulacji:
• Kiedy wzrasta temperatura ciała, rozszerzenie naczyń krwionośnych sprzyja utracie
ciepła:
– bezpośrednio przez powierzchowne promieniowanie i
– pośrednio przez sprzyjanie czynności gruczołów produkujących pot, który następnie paruje.
• Z kolei w zimnym środowisku lub kiedy spada temperatura ciała naczynia
powierzchowne kurczą się.
• Regulacja przepływu przez naczynia krwionośne realizowana jest częściowo dzięki
otwieraniu lub zamykaniu się licznych połączeń (anastomoz) tętniczo-żylnych.
• Fizjologicznie naczynia skóry zawierają znaczną ilość krwi, ale po krwotoku lub
wstrząsie duża jej część może być skierowana do mięśni lub narządów
wewnętrznych.

Unerwienie skóry
• Skóra jest bogato unerwiona
czuciowo.
• Nerwy towarzyszą naczyniom poprzez
powięzie i tworzą sieci w skórze
właściwej.
• Od nich rozchodzą się włókna do
różnych odmian receptorów; niektóre
z nich wnikają na niewielką głębokość
do naskórka.
• Inne (autonomiczne) włókna regulują
średnicę mniejszych naczyń, czynność
gruczołów skóry właściwej i
pobudzają mm. przywłosowe, które
przyczepiają się do mieszków włosów.

10
Rozwój włosa
• Każdy włos rośnie z małego zagłębienia lub mieszka, z którego wystaje
ponad powierzchnię skóry. Mieszek włosa rozwija się z zawiązka
naskórkowego, który w stadium zarodkowym wrasta w leżącą pod nim
mezenchymę.
• Oprócz włosa odgałęzienia zawiązka włosa tworzą gruczoły skóry. Koniec
dalszy zawiązka tworzy bulwiaste rozszerzenie zwane opuszką (cebulką)
włosa, w którą wnika mezenchymalna (skórna) brodawka włosa, aby
utworzyć pierwotny mieszek włosa.
• Komórki nabłonkowe, leżące na brodawce włosa mnożą się, tworząc
macierz włosa: komórki produkowane tu rogowacieją i łączą się we włos
pierwotny, który wzrasta przez środek zawiązka zanim pojawi się ponad
powierzchnią naskórka. Rosnąc, mija gruczoły łojowe, rozwijające się z
boku mieszka włosa, dzięki którym otrzymuje on tłustą powłokę.
• Podczas gdy ektoderma różnicuje się w ten sposób, mezoderma podlega
zagęszczeniu tak, że cienka powłoka, która okrywa osadzoną w skórze
część włosa, otrzymuje zewnętrzny mezodermalny składnik - torebkę
włosa.

• U dorosłych osobników wiele gruczołów otwiera się niezależnie, poza mieszkiem włosa,

11
Cykl włosowy
• okres wzrostu włosa i jego trwania wynosi średnio trzy lata
dla włosów skóry czaszki i ok. 4 miesiące dla rzęs. Wyróżnia
się trzy stadia aktywności mieszków włosowych :
• stadium anagenu to okres wzrostu włosa wyrażający się
aktywnością podziałów mitotycznych komórek macierzy
cebulki włosa,
• stadium katagenu, w którym ustają podziały komórek
macierzy i włos przestaje rosnąć,
• stadium telogenu to okres spoczynkowy dla komórek
macierzy; odpowiada on okresowi wypadania włosa.
• Mieszki włosowe związane z dojrzałością płciową podlegają
regulacji hormonów płciowych (odpowiednio)
(odpowiednio) żeńskich i męskich
• Włosy mają ograniczoną żywotność i wcześniej lub później wypadają. U
człowieka jest to proces ciągły i jednocześnie wypada tylko kilka włosów;
• u większości innych ssaków stanowi zjawisko przerywane, sezonowe,
dotyczące większej ilości włosów, które wypadają w tym samym czasie, ale nigdy całkowicie.

12
Gruczoły skóry
• gruczoły potowe
• gruczoły zapachowe
• gruczoły łojowe
• gruczoły mlekowe

• Gruczoły skóry rozwijają się z naskórka i wnikają do skóry właściwej.
• Zwykle powstają w pierwotnych mieszkach włosów i pozostają z
nimi połączone; ich przewody dostarczają wydzielinę do dojrzałych
mieszków włosa, z których wydostaje się ona na powierzchnię skóry
obok wystającej łodygi włosa. Podstawowe typy to gruczoły łojowe
i gruczoły potowe.
• Każdy z nich występuje w różnych odmianach i ostatecznie może
przyjmować wyspecjalizowaną formę.

GRUCZOŁY ŁOJOWE
• Wytwarza łój (sebum), który natłuszcza skórę i włosy, czyni je odpornymi na
działanie wody. Wspomaga również rozprzestrzenianie się potu, opóźnia rozwój
bakterii i w pewnych warunkach jest on znacznikiem terenu, rozpoznawalnym
przez inne osobniki danego gatunku.
• Pewne substancje (feromony) znajdujące się w łoju mają znaczenie w doborze
płciowym.
• Poziom wydzielanego łoju jest regulowany hormonami sterydowymi (androgeny
zwykle przyspieszają wydzielanie, a estrogeny opóźniają).
• Łój runa owiec jest gromadzony i przetwarzany. Zwany lanoliną znajduje
zastosowanie jako baza w maściach, kosmetykach i czynnik czyszczący w mydłach.
• Wydzieliny pewnych wyspecjalizowanych gruczołów (np. gruczoły napletkowe wołu
piżmowego i gruczoły zatok przyodbytowych cywety) były długo gromadzone dla
przemysłu perfumeryjnego.
• Większe skupiska gruczołów łojowych są widoczne okiem nieuzbrojonym i
wyróżniono je u zwierząt domowych; kilka z nich ma związek z zatokami skórnymi.

13
Gruczoły okołoustne
• Gruczoły okołoustne są duże i znajdują się w wargach
kotów, a ich wydzielina służy do zaznaczania
terytorium; zwierzę rozprowadza ją, pocierając głową o
okoliczne przedmioty oraz o właściciela lub na swoim
ciele podczas codziennej toalety.

Gruczoły rogowe
• Gruczoły rogowe produkujące
wydzielinę o specyficznym
zapachu, znajdują się u kóz obu
płci doogonowo-przyśrodkowo
od podstawy rogów lub na
odpowiadającym im miejscu u
bezrogich samic. W sezonie
godowym ulegają powiększeniu
i produkują więcej wydzieliny.
• Są stymulowane przez
testosteron. Osobniki męskie
wytwarzają wydzielinę o bardzo
przykrym zapachu.

14
Inne gruczoły łojowe:
• Zatoki podoczodołowej
• Nadgarstkowe
• Zatoki miedzypalcowej
• Zatoki pachwinowej
• Napletkowe
• Ogonowe
• Okołoodbytowe
• Zatok przyodbytowych

15
Nowotwory skóry
• Przewlekłe drażnienie (mechaniczne,
chemiczne) i/lub długotrwała, nadmierna
ekspozycja na UV może sprzyjać powstawaniu
nowotworów skóry:
– rak podstawnokomórkowy (najczęstszy, uleczalny
w >90%),
– rak kolczystokomórkowy (oba z keratynocytów)
– czerniak (z melanocytów)
Słoneczne
promieniowanie UV a
nowotwory skóry
• Skóra dysponuje kilkoma
mechanizmami chroniącymi ją przed
szkodliwym działaniem
promieniowania UV. Warstwa
zrogowaciała naskórka ma zdolność
odbijania pewnej części padających
promieni. Zasadniczą linię obrony
przeciwko promieniowaniu
słonecznemu stanowi jednak
zawarta w naskórku melanina, która
pochłania i rozprasza
promieniowanie UV oraz stabilizuje
wolne rodniki.
czerniak

gosia27