www.nicnieumiem.fora.pl

Nieuk

Tkanka → narząd
• tkanki są złożonymi strukturami:
– W tkance nabłonkowej np. występują elementy tkanki
nerwowej w postaci włókien i ich zakończeń;
– w tkankach podłporowo-odżywczych, są poza tkanką
nerwową - naczynia krwionośne,
– w tkance zaś mięśniowej dodatkowo występują składniki
tkanki łącznej.
• Bardziej złożoną budowę mają narządy, w ich skład
wchodzą różne tkanki.
– Ta z tkanek która spełnia rolę wiodącą, tj. której czynność
nadaje narządowi jego charakter fizjologiczny, stanowi jego
miąższ.

2
Narząd, organum
• Stanowi on jednolitą strukturę, która jako
część organizmu znajduje się w stosunku
wzajemnej zależności z innymi strukturami i
organizmem jako całością.
• Budowa narządów zależy od różnych
czynników. Są to m.in.:
– jego czynność,
– Rodowód,
– stosunek do innych narządów.

W każdym narządzie wyróżniamy:
• 1) miąższ utworzony z tkanki odgrywającej główną rolę (np. mięśniowej,
nabłonkowej);
– 2) nerwy ruchowe miąższu: somatyczne w narządach ruchu lub przywspółczulne w narządach
wewnętrznych i nerwy czuciowe zapewniające poprzez układ nerwowy ośrodkowy łączność z
organizmem jako całością
– 3) naczynia zapewniające ciągłość przemiany materii (dostarczanie składników odżywczych,
tlenu; odprowadzanie produktów przemiany materii): stopień unaczynienia narządu zależy od
roli, jaką spełnia on w organizmie, stopień ukrwienia (wypełnienia tych naczyń krwią) - od
stanu czynnościowego narządu w danym momencie;
– 4) nerwy ruchowe naczyń (współczulne) regulujące ukrwienie narządu stosownie do nasilenia
lub osłabienia jego funkcji, jak również nerwy czuciowe naczyń zapewniające łączność z
układem nerwowym ośrodkowym;
• 5) łącznotkankowy zrąb - stanowi rusztowanie narządu, utrzymuje wszystkie
składniki we właściwym położeniu oraz zapewnia dojście naczyń i nerwów do
wszystkich elementów narządu:
– 6) naczynia i nerwy zrębu

3
Układ, systema; zespół narządów,
apparatus,
• Narządy spełniające podobną funkcję łączy się
w większe części składowe ciała;
– jeśli są one jednakowej budowy noszą miano
układów (np. układ krążenia, układ nerwowy),
– jeśli są różnie zbudowane mówi się wówczas o
zespole narządów (np. zespół narządów ruchu,
zespół narządów trawiennych, zespół narządów
oddechowych, zespół narządów moczowopłciowych
itp.)

Organizm
• Stanowi on spójną (całościową) żywą strukturę powstałą w długotrwałym
rozwoju, w ścisłym wzajemnym związku z konkretnymi warunkami
otaczającej przyrody, jakiej sam jest cząstką.
• Rozwój narządów odbywał się także pod wpływem rozmaitych czynników
oddziałujących na organizm
• Ponieważ przyroda w miarę upływu czasu zmienia się ciągle, organizm
także nie jest czymś niezmiennym. Te zmiany w budowie i czynności
organizmu, które mają podłoże dziedziczne (geny), przekazywane są
potomstwu.
• Aby więc zrozumieć wszystkie cechy budowy ciała różnych zwierząt, należy
nie tylko rozpatrywać budowę narządów w związku z ich funkcją i
rozwojem (w ontogenezie pod wpływem czynników dziedzicznych i w
filogenezie - czynników ekologicznych). Trzeba koniecznie uwzględnić fakt,
że każdy narząd oddziałuje na inne narządy i sam pozostaje pod ich
wpływem, stanowiąc tylko część całości jaką jest organizm.
• Złożony organizm zwierzęcy składa się z licznych narządów, których
działalność warunkuje wszystkie przejawy jego życia

4
Pobudliwość
• Jest to swoista cecha żywej materii, polegająca nie tylko na
odbieraniu podniet płynących z otaczającego środowiska lub z
samego organizmu, ale także na odpowiadaniu na nie w określony
sposób, a więc przejście w stan aktywny - pobudzenie lub
odwrotnie, ze stanu aktywności w fazę uspokojenia - hamowania.
• Pobudliwość zapewnia łączność organizmu ze środowiskiem
zewnętrznym, a także wzajemne związki czynnościowe
(oddziaływanie) między poszczególnymi narządami.
• Objawia się to w zmianach tempa przemiany materii, w pracy
mięśni, w działalności wydzielniczej …...
• Pobudliwość organizmu (zdolność do reagowania, reaktywność)
realizuje się przez układ nerwowy a także w zespole narządów
ruchu i w powłoce wspólnej przy udziale układu krążenia.

Układ nerwowy (systema nervosum) – składa się z:
• układu nerwowego ośrodkowego, w którym
wyróżniamy mózgowie i rdzeń kręgowy
• układu nerwowego obwodowego, do którego
zaliczamy nerwy czaszkowe, nerwy rdzeniowe i ich
zwoje.
• Układ nerwowy dzielimy na
• układ somatyczny, który odbiera bodźce ze świata
zewnętrznego (np. czucie powierzchniowe) i
reguluje stosunek ustroju do otoczenia
zewnętrznego (np. praca mięsni szkieletowych)
• układ autonomiczny (wegetatywny), który
reguluje głównie czynność narządów
wewnętrznych (wydzielanie gruczołów
dokrewnych, praca mięsni gładkich, trzewi i naczyń
krwionośnych). Naukę o układzie nerwowym
nazywamy neurologią.

5
Układ nerwowy
• Zakończenia czuciowe odbierają bodźce, pod których wpływem pozostają
stany pobudzenia w nerwie (impulsy nerwowe) docierające wzdłuż niego
do odpowiednich ośrodków mózgowia i rdzenia kręgowego.
• Na otrzymane impulsy ośrodki te odpowiadają różnymi reakcjami.
• Jeśli pobudzenie wzmacnia się, za pośrednictwem nerwów przekazywane
jest do narządów wykonawczych - efektorów: mięśni reagujących
skurczem (ruch) lub gruczołów odpowiadających reakcją wydzielniczą; a
zatem reakcje ruchowe i wydzielnicze są podstawowymi objawami
procesów życiowych organizmu.
• W ten sposób powstaje odruch, czyli odpowiedź organizmu na impuls
nerwowy.
• Jeśli natomiast impuls zostanie w ośrodkach nerwowych stłumiony, reakcja
nie zachodzi: następuje zahamowanie pobudzenia.
• Ponieważ układ nerwowy powiązany jest ze wszystkimi bez wyjątku
częściami organizmu - koordynuje ich pracę, scala poszczególne narządy w
spójny organizm i zapewnia łączność ze środowiskiem zewnętrznym.

Zespół narządów ruchu
• składa się z kośćca i z mięśni.
• Mięśnie pod wpływem impulsów nerwowych
kurczą się wydatnie, a ponieważ
przytwierdzone są do kości, powodują
utrzymanie ciała w odpowiedniej pozycji lub
jego ruch postępowy.
• Kości i chrząstki połączone są z sobą w
zasadzie ruchomo, tworząc system dźwigni
(oparcia i ruchu).

6
• Układ szkieletowy – zbudowany z
kości, stawów i więzadeł stanowi
bierny aparat ruchu, służąc
ponadto za osłonę i podporę
części miękkich ciała.
• Nauka o kościach (osteologia),
stawach (artrologia) i więzadłach
(syndesmologia).

Układ mięśniowy (systema
musculorum) – składa się z
mięśni, które kurcząc się
(przeważnie pod wpływem
naszej woli) powodują ruchy
kośćca.
• Układ ten stanowi czynny
aparat ruchu.
• Ten dział anatomii
systematycznej, zajmujący się
mięśniami szkieletowymi,
nazywamy myologią.

7
Przemiana materii i energii
• U kręgowców lądowych, bytujących w
określonych fizyczno-chemicznych warunkach
otaczającego środowiska, uczestniczą w
przemianie materii i energii narządy
trawienne, oddechowe, moczowe przy
nieodzownym udziale układu krążenia,
nerwowego i gruczołów dokrewnych.

Zespół narządów trawiennych
• bierze udział w przyjmowaniu ze
środowiska zewnętrznego pokarmu i
wody w różnych postaciach,
odpowiedniej jakości, smaku itp.
• Po określonej przeróbce
mechanicznej i chemicznej, w
postaci już roztworów, dostają się
one do krwi i chłonki.
• Niestrawione resztki usuwane są na
zewnątrz.
• Do narządów tego zespołu należą
jama ustna z gruczołami ślinowymi,
gardło, przełyk, żołądek, jelito
cienkie z wątrobą i trzustką, jelito
grube zakończone odbytem.

8
Zespół narządów oddechowych
• Za pośrednictwem zespołu
narządów oddechowych
pobierany jest tlen ze
środowiska zewnętrznego, a
wydalany dwutlenek węgla. W
skład tego zespołu wchodzą -
jama nosowa, gardło, krtań,
tchawica i płuca.
• W tkance płucnej odbywa się
wymiana gazowa między krwią
a wdychanym powietrzem przy
udziale specjalnego
mechanizmu oddechoworuchowego
działającego na
zasadzie sprzężenia zwrotnego
(wdech – wydech)

Układ krążenia
• Dzięki pracy serca: krew i chłonka znajdują się
w nieustannym ruchu w zamkniętym systemie
naczyń krwionośnych i chłonnych układu
krążenia.
• Za jego pośrednictwem składniki odżywcze i
tlen pobierane są z narządów trawiennych i
oddechowych oraz dostarczane do
poszczególnych części ciała. Tą drogą również
przenoszone są do narządów wydalniczych, a
więc nerek, płuc, powłoki wspólnej i innych,
końcowe produkty przemiany materii.
• W ten sposób za pośrednictwem krwi, przy
nieodzownym udziale układu nerwowego,
wszystkie narządy znajdują się we wzajemnej
łączności, stanowiąc tym samym o
nierozerwalnej spójności organizmu.
• Nauka o układzie naczyniowym nosi nazwę
angiologii.

9
Narządy moczowe
• Narządy moczowe
reprezentowane są przez nerki,
moczowody, pęcherz moczowy i
cewkę moczową.
• Za pośrednictwem tych narządów
wydalane są z krwi i
odprowadzane na zewnątrz w
postaci moczu zbędne, a nawet
szkodliwe produkty przemiany
materii.
• Procesy wydalnicze zachodzą
również w płucach, powłoce
wspólnej i jelicie.

Rozmnażanie
• Zapewnia ono zachowanie ciągłości trwania
gatunku.
• U kręgowców proces ten odbywa się przez
narządy płciowe różne u samców i samic. Samcze
komórki płciowe – plemniki powstają w jądrach i
wprowadzane są do, narządów płciowych samicy.
Komórki płciowe samicze - jaja rozwijają się w
jajnikach i po osiągnięciu dojrzałości trafiają do
dróg płciowych samicy. W momencie spotkania
się z plemnikami następuje zapłodnienie.
• Wzrost zarodka i płodu odbywa się w macicy.
• Po porodzie noworodek rozpoczyna samodzielne
życie i rozwija się w środowisku zewnętrznym.
• Proces rozmnażania, jak zresztą wszystko w
organizmie, znajduje się pod kontrolą układu
nerwowego oraz gruczołów dokrewnych
oddziałujących za pośrednictwem układu
krążenia.

10
Układ moczowo-płciowy
narządy moczowe i płciowe wiążą się z sobą swym
pochodzeniem oraz niektórymi, wspólnymi
częściami, i z tego względu, pomimo
różnorodności czynnościowej, są rozpatrywane
łącznie jako jeden układ.
• Zadanie narządu moczowego (nerki, drogi
moczowe) polega na utrzymywaniu płynów
ustrojowych w stałym składzie, czego
fizjologicznym aspektem jest usuwanie z ustroju
zbędnych i szkodliwych produktów przemiany
materii.
• Narządy płciowe (gruczoły płciowe i ich drogi
odprowadzające) wytwarzając komórki płciowe
żeńskie (jaja) i męskie (plemniki) służą do
zachowania gatunku. Narządy płciowe są
jedynym układem ustroju, który służy temu
celowi, gdy tymczasem wszystkie inne narządy
mają zadanie zachowania życia osobniczego.

Gruczoły dokrewne (układ dokrewny)
• składa się z gruczołów o wydzielaniu
wewnętrznym (szyszynka, przysadka
mózgowa, tarczyca, przytarczyce,
nadnercza, jajniki, jądra, wyspy
Langerhansa trzustki i inne np. nerki,
przewód pokarmowy), które swą
wydzielinę (hormony) oddają
bezpośrednio do krwi i chłonki.
• Z tego też powodu gruczoły te łączymy w
jeden układ, choć różnią się między sobą
powstaniem, budową i czynnością.
• Działalność ich wywiera głęboki wpływ
na funkcjonowanie ustroju i jest ściśle
skoordynowana, integrując czynność
różnych narządów i tkanek.
• Układ ten jest jednym z układów
sterujących organizmem (oprócz układu
nerwowego). I choć układy te mają
odmienne struktury i różne mechanizmy
działania, funkcjonują jednak w sposób
wzajemnie sprzężony.

Gruczoły dokrewne regulują przemianę
materii za pośrednictwem swych wydzielin
- hormonów odprowadzanych
bezpośrednio do krwi.

11
Powłoka wspólna
• stanowi zewnętrzną osłonę ciała i znajduje się
pod bezpośrednim wpływem czynników
otaczającego środowiska.
• W skórze rozmieszczone są receptory układu
nerwowego przyjmujące bodźce z zewnątrz.
• Skóra pełni także funkcję ochronną,
wydalniczą, oddechową i inne.

Narządy zmysłów
• Narządy zmysłów odbierają
wrażenia i bodźce świata
zewnętrznego, które drogą
nerwów dochodzą do mózgu i
zostają w nim uświadomione.
• Z obrazów tych wytwarza się nasz
świat pojęciowy.
• Do narządów zmysłów należą:
– narząd wzroku (oko),
– narząd przedsionkowo-ślimakowy –
słuchu i równowagi (ucho),
– narząd powonienia (nos),
– narząd smaku (język),
– narządy czucia dotyku
rozmieszczone w skórze
(eksteroreceptory),
– proprioreceptory rozmieszczone w
mięśniach i stawach, narządach
wewnętrznych – przekazujące
bodźce dotyczące stanu i położenia
narządów wewnętrznych.

12
POJĘCIE PRAWIDŁOWEJ BUDOWY
NARZĄDU
• Za prawidłowość przyjęto uważać taki typ budowy narządu, jaki występuje
najczęściej u zwierząt określonego gatunku.
• Liczne odmiany anatomiczne wynikają ze zmienności organizmu
spowodowanej wpływem środowiska zewnętrznego, a zachodzącej w
ściśle określonych genetycznie ramach.
• Najczęściej zmienność przejawia się w wymiarach, masie i wyglądzie
zewnętrznym narządów.
• Występują również odmiany budowy wewnętrznej narządów.
• Skrajne odmiany mogą mieć charakter postępowy, jeśli odzwierciedlają
ewolucję danego narządu, Iub wsteczny, jeśli powtarzają przebyte już fazy
rozwoju.
• Niektóre z odmian wstecznych mają charakter atawistyczny, czyli
nawiązują do dalekich przodków np. dodatkowe palce u konia.
• Wyraźne odstępstwo od normy budowy nazywa się potworkowatością
(dodatkowa głowa lub kończyna albo niezakończony rozwój ciała, brak
kończyn, ,,zajęcza warga'' i in.).

CZĘŚCI I OKOLICE CIAŁA ZWIERZĘCEGO
• Ciało kręgowców dzieli się przede wszystkim na część osiową i
kończyny.
• U ryb w części osiowej rozróżnia się głowę, tułów i ogon, który
stanowi końcowy jej odcinek znajdujący się ku tyłowi od odbytu.
• U kręgowców lądowych, pod wpływem siły ciążenia ziemskiego i
nowych warunków życia, między głową a tułowiom wykształca się
szyja, która u płazów jest słabo wyrażona w przeciwieństwie do
gadów, ptaków i ssaków.

13
Ogólne zasady, schemat budowy ciała
człowieka i zwierząt
• Człowiek, podobnie jak większość
kręgowców, zbudowany jest
symetrycznie tj. płaszczyzna
pośrodkowa dzieli ustrój na dwie
symetryczne połowy (antymery), prawą
i lewą, które są w dużej mierze
zwierciadlanym odbiciem jedna drugiej.

Metameryzacja
• Innego rodzaju jest zróżnicowanie
wzdłuż długiej głównej osi ciała.
Widzimy tu budowę segmentalną.
• Segmentalne odcinki ciała następujące
po sobie wzdłuż długiej osi ciała
nazywamy metamerami.
• Występują one we wczesnym rozwoju
osobniczym i dotyczą zróżnicowania
kośćca, mięśni, skóry, naczyń i nerwów.
• W późniejszych okresach rozwoju
budowa ta zaciera się, gdyż
poszczególne segmenty łączą się w
jednostki wyższego rzędu.
• Ta pierwotna budowa segmentowa
(metameryczna) najlepiej widoczna jest
u dorosłego osobnika w zakresie
kręgosłupa i klatki piersiowej.

14
• Najstarsza metameryzacja kręgowca wynika zapewne z obecności szpar
skrzelowych w przedniej części ciała. Szpary skrzelowe są bowiem wspólnym
dziedzictwem wszystkich strunowców, także i tych, u których nie ma metameryzacji
mięśni, szkieletu i systemu nerwowego, jak na przykład osłonic.
• W związku z obecnością szpar skrzelowych naczynia krwionośne gardzieli przyjęły
układ metameryczny i rozwinął się metamerycznie powtarzający się szkielet
trzewiowy, a także nerwy i mięśnie tej okolicy ciała musiały się dostosować do
przebicia ściany ciała przez kolejne otwory.
• Zapewne niezależnie od metameryzacji okolicy skrzelowej, pojawiła się
metameryzacja mięśni tułowia, która usprawniała przebieg fal skurczów
posuwających się od głowy w kierunku ogona. Konsekwencją podziału mięśni na
odcinki jest rozwinięcie się przegród łącznotkankowych, oraz leżących w nich
elementów szkieletu, nerwów i naczyń krwionośnych.
• Pewną rolę w metameryzacji niektórych układów, na przykład wydalniczego, mogły
odegrać również mechanizmy rozwoju zarodkowego.
• Metameryzacja mięśniowa, zapewne najpierw pojawiła się w połowie długości
ciała, a później objęła także okolicę głowową, nakładając się na starszą
metameryzację skrzelową i tworząc z nią zawikłany układ anatomiczny.

Metameryzacja – rozwój
osobniczy
• Szyja, grzbiet i ogon składają się z powtarzalnych struktur,
przede wszystkim kręgów.
• Taka segmentacja, co można dostrzec, obserwując wczesny
zarodek , jest spuścizną somitów (praczłonów), czyli odcinków,
na które podzielona została mezoderma przy osiowa z każdej
strony cewy nerwowej i struny grzbietowej.
• obraz ten u dorosłego organizmu jest nieco mylący: kręgi są
właściwie utworzone z 2 sąsiednich somitów każdej strony,
zatem trafniej je opisać jako struktury międzysegmentowe.
• Kręgi, podobnie jak żebra i mostek, powstają z
przyśrodkowych części somitów, czyli ze sklerotomów.
• Mięśnie kręgosłupa z kolei powstają z bocznych części
somitów, czyli z miotomów.
• U dorosłych osobników liczne mięśnie są wielosegmentowe,
wywodzące się z kilku, a nawet wielu miotomów, ale pewne
grupy głębiej położone zachowują wzorzec jednosegmentowy.

15
• Początkowo, każdy
mięsień pociąga
pojedynczy nerw, który
wychodzi z przylegającej
cewy nerwowej;
• Z tego wynika, ze
unerwienie ruchowe
mięśni jest również
segmentowe, a mięśnie
wielosegmentowe
muszą mieć
wieloskładnikowe
unerwienie.

• Podobny wzorzec można
zastosować dla unerwienia
czuciowego skóry.
• Segmentalne (odcinkowe)
unerwienie skóry obecne u
osobników dorosłych jest
bardziej regularne w
niektórych miejscach, a mniej
w innych.
• Pasma skóry, które są
obszarami zaopatrywanymi
przez poszczególne pary nn.
rdzeniowych, nazywane są
dermatomami.

16
Anatomia topograficzna
Pozycja anatomiczna
• W anatomii jest to położenie ciała
człowieka według określonego wzoru. W
oparciu o pozycję anatomiczną powstały
miana położenia i kierunku, płaszczyzny i
osie ciała ludzkiego.
• Położenie ciała w pozycji anatomicznej:
– postawa stojąca, wyprostowana,
– kończyny górne zwisające swobodnie po
obu stronach tułowia,
– powierzchnie dłoni zwrócone są do przodu,
– głowa i oczy zwrócone do przodu,
– pięty złączone,
– śródstopie wraz z palcami odwiedzione
nieco na zewnątrz.

17
Płaszczyzny i osie ciała człowieka
• Płaszczyzny ciała:
– czołowe (łac. plana frontalia, ang. plane
coronal),
– strzałkowe (łac. plana sagittalia, ang.
plane median),
– poprzeczne (łac. plana horizontalia, ang.
plane axial, plane horizontal),
• Osie ciała:
– Pionowe, długie (łac. axes verticales s.
longitudinales) - na przecięciu płaszczyzny
czołowej i strzałkowej,
– Poprzeczne, poziome (łac. axes
transversales s. horizontales) - na
przecięciu płaszczyzny czołowej i
poprzecznej,
– Strzałkowe (łac. axes sagittales) - na
przecięciu płaszczyzny strzałkowej i
poprzecznej.

18
w określeniu wzajemnych stosunków poszczególnych
narządów i ich części używa się następujących pojęć
• Powierzchowny (superficialis), głęboki
(profundus)
• Zewnętrzny (externus), wewnętrzny
(internus)
• Pionowy (verticalis), poziomy (horyzontalis)
• Podłużny (longitudinalis), poprzeczny
(transversus)
• Pośrodkowy (medianus),
• Dłoniowy (palmaris), podeszwowy
(plantaris).
W anatomii topograficznej rozróżnia się
następujące części ciała ludzkiego
– głowa (caput)
– szyja (collum)
– tułów (truncus)
– klatka piersiowa (thorax),
– grzbiet (dorsum),
– brzuch (abdomen),
– miednica (pelvis)
– dwie pary kończyn (membra), górne i dolne
(superieriores et inferiores)

19
TUŁÓW
• Tułów jest dużą częścią ciała, która pozostaje po wyłączeniu głowy i szyi,
ogona oraz kończyn; potocznie mówiąc jest to korpus zwierzęcia.
• Tułów składa się z następujących części:
– klatka piersiowa (thorax),
– brzuch (abdomen),
– miednica (pelvis) i
– grzbiet (dorsum),
• zewnętrznie nie są wyraźnie od siebie odgraniczone.
• Każda z nich (z wyjątkiem grzbietu) ograniczona jest ścianą ciała i zawiera
jamę, przyżyciowo przestrzeń ta zostaje mniej lub bardziej zredukowana
przez zbliżenie tej ściany do jej zawartości.
• Jama klatki piersiowej Ieży doczaszkowo od przepony (diaphragma, m.
phrenicus). Jest to szeroki, kopułowty mięsień, wybrzuszony w kierunku
doczaszkowym, przyczepiony obwodowo do ściany ciała, wolny w części
ośrodkowej. Doogonowo od przepony Ieży jama brzuszna, która przedłuża
się w jamę miednicy ograniczoną miednicą kostną.

Grzbiet
• Dogrzbietowa część tułowia, Ieżąca powyżej
jamy klatki piersiowej i jamy brzusznej
• Rusztowanie grzbietu stanowi część piersiowa
i lędźwiowa kręgosłupa oraz leżące tu mięśnie,
które występują również na szyi i w ogonie.

20
Okolice ciała
• Na powierzchni ciała odróżniamy poszczególne
pola, które w anatomii nazywa się okolicami
ciała (regiones corporis). Granice ich
wyznacza głównie zrąb kostny, a częściowo
również układ mięśniowy.
• Mają one praktyczne znaczenie dla topografii
powierzchni ciała i narządów wewnętrznych.
Wyróżniamy następujące okolice ciała
• Na głowie
• Na twarzy

21
Okolice ciała
• Na szyi
Okolice ciała
• Na tułowiu

22
Na tułowiu c.d.
• Okolice brzucha (regiones abdominis) –
wyznaczone przez dwie poprzeczne linie górną
(przechodzi przez najniższe punkty X żeber) i
dolną (przechodzi przez najwyższy punkt
grzebieni biodrowych) oraz dwie pionowe linie
dzielące symetrycznie powierzchnię brzucha,
tak iż każdy z pasów zawiera dwie symetryczne
okolice i jedną nieparzysta, pośrodkową.

• Nadbrzusze (epigastrium):
– okolice podżebrowe (regiones hypochondriacae s.
subcostales)
– okolica nadpępcza (r. epigastrica)
• Śródbrzusze (mesogastrium) :
– okolice boczne brzucha (r. abdominis lateralis)
– okolica pępkowa (r. umbilicalis)
• Podbrzusze (hypogastrium) :
– okolice pachwinowe (r. inguinales)
– okolica łonowa (r. pubica)

23
• Okolice grzbietu (regiones dorsi) :
– okolica kręgowa (regio vertebralis s. r. dorsi
mediana)
• = okolica krzyżowa (r. sacralis)
– okolice boczne grzbietu (r. dorsi laterales)
• = okolica nadłopatkowa (r. suprascapularis)
• = okolica łopatkowa (r. scapularis)
• = okolica podłopatkowa (r. infrascapularis)
• = okolica lędźwiowa (r. lumbalis).
• Okolica kroczowa – regio perinealis (dno
miednicy)
– okolica moczowo-płciowa (r. urogenitalis)
• = okolica sromowa (regio pudendalis)
– okolica odbytowa (r. analis)

24
Na kończynach
A. Kończyna górna :
• okolica barkowa (r. acromialis)
• okolica naramienna (r. deltoidea)
• okolice ramienia: przednia, tylna, przyśrodkowa i boczna
• okolice łokciowe: przednia, tylna, przyśrodkowa i boczna
• okolice przedramienia: przednią, tylną, przyrodkową i
boczną
• grzbiet ręki (dorsum manus)
• dłoń (palma manus)
• okolice dłoniowe i grzbietowe palców
Kończyna dolna :
• okolica miedniczna (r. coxae)
• okolica pośladkowa (r. glutea)
• okolica podpachwinowa (r.subingualis)
• okolica krętarzowa (r. trochanterica)
• okolice uda: przednia, tylna, przyśrodkowa i boczna (regiones femoris anterior,
posterior, medialis et lateralis)
• okolice kolana: przednia i tylna (r. genus anterior et posterior s. poplitea) = okolica
rzepkowa (r.patellaris)
• okolice goleni: przednia, tylna, przyśrodkowa i boczna (r. cruris anterior, posterior,
medialis et lateralis)
• okolica łydkowa (r. suralis)
• okolica piętowa (r. calcanea)
• okolica kostkowa przyśrodkowa i boczna (r. malleolaris medialis et lateralis)
• okolica zakostkowa przyśrodkowa i boczna (r. retromalleolaris med.et lateralis)
• grzbiet stopy (dorsum pedis)
• podeszwa (planta pedis)
• okolice palców (regiones digitorum)